Financiën

Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2025 zijn de lasten € 12,56 mln. hoger en de baten zijn € 10,20 mln. hoger. De toevoegingen aan de reserves zijn € 5,09 mln. lager en de onttrekkingen aan de reserves zijn € 7,43 mln. lager. De verschillen worden hieronder toegelicht. Als de mutatie een relatie heeft met een ander programma dan wordt dit aangegeven in de voorlaatste kolom. In de financiële toelichting staat vermeld om welke programma's dit gaat.               

(Bedragen x € 1.000)

Mutaties met een effect op de Begroting
1. MPG 25.2
Dit betreft de technische verwerking van de meerjaren project ramingen MPG 25.2 voor 2025. Meerjarig is dit verwerkt bij de Begroting 2026-2029. In het MPG 25.2 is aangegeven dat de onttrekking aan de reserve Infrastructurele werken en de reserve Gebiedsoverstijgende besteding van 2025 naar 2030 doorschuift (€ 0,60 mln.). Dit leidt tot een nadeel in het jaar 2025.

2. Actualisatie MIP uitbreidingsinvesteringen 25.2
Op grond van de actualisatie van de uitbreidingsinvesteringen 25.2 zijn de cijfers van de investeringskredieten aangepast. (Zie ook programma Gezondheid en programma Economie, Kunst & Cultuur ).

3. Zwerfafval
In de Staatscourant 2025 nr. 18866 is de vergoeding gepubliceerd die de producenten van kunststofproducten voor eenmalig gebruik verplicht zijn af te dragen voor de kosten van overheidsorganisaties. Voor de gemeente Zaanstad is dit in totaal € 1,35 mln. voor de jaren 2023, 2024 en 2025. Ook ontvangen we nog een vergoeding van € 0,17 mln. voor de prullenbakken over 2025. In totaal ramen we € 1,52 mln. aan baten. Hier staan € 0,22 mln. aan lasten tegenover. Per saldo is het voordeel € 1,30 mln.

4. Wegen en nutswerkzaamheden
Dankzij incidentele baten uit de aanleg van glasvezel, inclusief nagekomen inkomsten van voorgaande jaren, ontstaat per saldo een voordeel van € 0,55 mln. Dit betreft hogere baten (€ 0,76 mln.) waar ook deels hogere lasten tegenover staan (€ 0,21 mln.).

5. Leges Omgevingswet
Als gevolg van vertraging in de doorlooptijd van grote projecten zijn de leges uit Omgevingsvergunningen lager (€ 0,50 mln.).   

6. Beweegbare bruggen
Er is een overschrijding van € 0,50 mln. op het exploitatie budget Beweegbare Bruggen.
Deze overschrijding is incidenteel en wordt verklaard door drie oorzaken:

• Afrekeningen over 2024 (€ 0,24 mln.).
• Meerwerk in het kader van veiligheid 2025 (€ 0,13 mln.).
• Structureel tekort op exploitatie budget. Dit is reeds geregeld de begroting 2026 (€ 0,13 mln.).

7. Schades
Bij het herstel van schades van wegen en civiele kunstwerken ontstaat per saldo een incidenteel voordeel (€ 0,20 mln.). De afwikkeling via de verzekeraar van schades uit het verleden leidt tot extra baten (€ 0,30 mln.). De schades die in 2025 zijn ontstaan leiden tot hogere lasten (€ 0,10 mln.). Deze zijn ingediend bij de verzekeraar, maar het is nog onduidelijk of deze worden vergoed.

8. Walstroom
Voorzichtigheidshalve waren alleen de lasten van de walstroom begroot en nog niet de baten. Op basis van de huidige realisatie en een prognose voor de rest van dit jaar verwachten we hogere baten (€ 0,20 mln.).
Hiertegenover staat ook een toename van lasten (€ 0,05 mln.). Per saldo een voordeel van € 0,15 mln.

9. Bijstelling tractie
Er is voor € 0,12 mln. aan tractiemiddelen verkocht / ingeruild. Deze baten waren nog niet begroot. Daarnaast kunnen door de gedaalde brandstofprijzen de lasten met € 0,08 mln. verlaagd worden. Per saldo is het voordeel van € 0,20 mln.

10. Toerekening capaciteit
Via de kostenverdeling zijn de apparaatslasten- en baten verdeeld. De hogere capaciteitslasten binnen programma Verstedelijking worden voornamelijk veroorzaakt door behoefte aan meer vakspecialisten, extra inzet door toename van het aantal aanvragen omgevingsvergunningen in combinatie met toename van complexiteit, opvangen ziekteverzuim en improductieve uren door inwerken nieuwe medewerkers. Een nadere toelichting is opgenomen in de paragraaf Bedrijfsvoering .

11. Overige kleine begrotingsbijstellingen
Het restant van -€ 0,31 mln. wordt verklaard door diverse relatief kleine begrotingsbijstellingen.

Mutaties met saldo neutraal effect op de Begroting   
A. Actualisatie vastgoed
De vastgoed begroting is geactualiseerd en laat hogere baten zien door verhuur / doorbelasting (€ 0,22 mln.) en meer gebruik van een parkeerterrein (€ 0,12 mln.).
Daarnaast heeft de gemeente meerkosten met betrekking tot voornamelijk onderhoud (€ 0,34 mln.). Ook zijn er voor erfpacht hogere verkoopkosten (inclusief het afboeken van boekwaarden van in vol eigendom uitgegeven gronden) en juridische advieskosten (€ 0,80 mln.). Daartegenover staan hogere baten vanuit de omzettingen naar voleigendom van erfpachtgrond (€ 0,80 mln.).

B. HOV ZaanIJ Fase B
In 2025 is er in de exploitatie € 0,75 mln. opgenomen voor HOV fase B.
Fase A is vertraagd door de complexiteit van het project. In samenwerking met de gemeente Amsterdam wordt voorgesteld om dit bedrag aan een nieuwe bestemmingsreserve toe te voegen, zodat het beschikbaar blijft voor de uitvoering van Fase B. Fase B gaat van start na de benodigde besluitvorming.
De uitgaven hiervoor worden verwacht in 2026 en 2027.

C. Versnelling woningbouw
De inspanningen op het gebied van modulair wonen zijn in 2025 minder snel op gang gekomen dan verwacht. Dit leidt tot € 0,73 mln. lagere lasten en een lagere onttrekking aan de reserve Versnellen woningbouw.
De lagere lasten worden als volgt verklaard:

• Oostzijderpark (€ 0,45 mln.): het onderzoek naar bouwrijp maken van modulair wonen is opgestart maar het budget voor de onrendabele top wordt later benut;
• Sportpark Poelenburg (€ 0,30 mln.): de werkzaamheden ten behoeve van de ontsluiting en aanleg riool zijn gestart. Het budget voor het tekort op de kosten van de werkzaamheden voor ontsluiting en aanleg riool is deels aangesproken;
• Zuidervaart Poelenburg (€ 0,10 mln.): het onderzoek planologie en kostendekkendheid is nog niet opgestart;
• IKEA terrein € 0,04 mln.): het haalbaarheidsonderzoek planologie en stroom verloopt voortvarend. Een deel van het budget van 2026 (€ 0,03 mln.) wordt in 2025 gerealiseerd.
• Zaandam Oost (€ 0,10 mln.): Een 2-tal gebiedsontwikkelingsprojecten binnen Zaandam Oost lenen zich ervoor om modulaire ontwikkeling toe te passen. De randvoorwaarden worden onderzocht op het gebied van de verkeersontsluiting en vergen een bedrag van € 0,1 mln.

D. Verbetering kwaliteit bestaande woningvoorraad
In 2025 wordt € 0,26 mln. toegevoegd aan de reserve Gemeentelijke adviesbureau funderingsherstel (GAF), doordat er minder lasten zijn aan:

• monitoring van funderingen (€ 0,10 mln.);
• stimuleringssubsidie funderingsherstel (€ 0,13 mln.), de doelstelling is bijgesteld van 150 naar 80 woningen;
• onvoorziene kosten (€ 0,03 mln.).

Daarnaast is de prognose voor het Volkshuisvestingsfonds 1 geactualiseerd. Voor het onderdeel particuliere woningen wordt € 0,78 mln. meer uitgegeven aan 4 sloop- / nieuwbouwwoningen en 7 renovatiewoningen. Deze uitgaven worden volledig gedekt door baten uit het Volkshuisvestingsfonds.

E. Duurzaamheidssubsidies EWNH, NIP en VHF
Deze mutatie betreft een actualisatie van de uitgaven binnen drie subsidieregelingen: het Energiebesparingsprogramma Woningen Noord-Holland (EWNH) met bijbehorende cofinanciering, het Nationaal Isolatieprogramma (NIP) en het Volkshuisvestingsfonds Verduurzaming (VHF-1).
De regelingen zijn door een langere benodigde periode voor de aanbesteding later gepubliceerd dan oorspronkelijk voorzien. Ook de opstart kende enkele knelpunten. Hierdoor zijn de lasten lager (€ 0,69 mln.). Daar tegenover staan ook lagere baten (€ 0,64 mln.) en wordt minder onttrokken aan de reserve Duurzaamheidsfonds (€ 0,05 mln.). (Zie ook programma Duurzaamheid )

F. Budgetoverheveling Gerrit Bolkade
In 2024 is er bij de Narap een budgetoverheveling gedaan voor de Gerrit Bolkade (project Achtersluispolder van € 0,60 mln.). Het project wordt gerealiseerd in 2025. (Zie ook hoofdstuk Financiën )

G. Flexibele schil versnelling woningbouw
Capaciteit dat in de vorm van flexibele schil wordt ingezet binnen Gebiedsontwikkeling wordt voor een bedrag van € 0,75 mln. financieel ondersteund door de provincie Noord-Holland. Hiervan heeft het grootste deel betrekking op inzet binnen het product Stedelijke ontwikkeling (€ 0,55 mln.) Het restant budget (€ 0,20 mln.) betreft inzet bij overige producten binnen de opgave Verstedelijking.

H. Beleidsintensiveringen Woningbouwimpuls (WBI)
Capaciteitsgebrek zorgt ervoor dat de ambities op het gebied van beleidsintensivering woningbouwimpuls worden getemporiseerd. Het beschikbaar gestelde budget voor 2025 wordt verlaagd (€ 0,36 mln.). Dit leidt tot een lagere onttrekking aan de reserve Transformatiefonds.

I. Bijstelling budgetten Pact Zaandam Oost
Bij Stedelijke ontwikkeling wordt € 0,29 mln. minder uitgegeven dan begroot. Dit bedrag was bij de voorjaarsnota per abuis begroot vanuit uit de SPUK Kansrijke wijk en wordt nu teruggedraaid. (Zie programma Kansengelijkheid)

J. Budgetoverheveling Geluidsschermen
Er wordt € 0,24 mln. overgeheveld van de beschikbare middelen voor geluidsschermen naar 2026. Het overleg met bewoners duurt langer dan verwacht. In het najaar van 2025 worden de gesprekken tussen gemeente en bewoners voortgezet. Hierdoor wordt het grootste deel van de uitgaven verwacht in 2026. (Zie ook hoofdstuk Financiën )

K. Voorbereidingskosten De Hemmes
In 2025 worden meer voorbereidingskosten gemaakt voor De Hemmes (€ 0,27 mln.). In de MPG 25.2 begroting was dit voor 2026 geraamd.
Deze lasten worden gedekt vanuit de bestemmingsreserve De Hemmes. Het effect voor de begroting is neutraal.

L.  Reserve sloopkosten De Slag
Via MPG 25.1 is begroot om € 0,70 mln. aan baten uit verkopen van vastgoed toe te voegen de reserve Sloopkosten De Slag. De baten uit verkopen van vastgoed vallen in 2025 hoger uit dan was verwacht bij het MPG 25.1 (€ 0,20 mln.).  Voorgesteld wordt om de hogere baten toe te voegen aan de reserve Sloopkosten De Slag (€ 0,20 mln.).

M. MAAK Zuid
Bij MAAK Zuid is er vertraging opgelopen bij de ontwikkeling van Achtersluispolder, mede wegens uitval door ziekte van de procesmanager voor een periode van ruim een half jaar. Dat leidt tot lagere kosten in 2025 (€ 0,20 mln.). Het budget wordt toegevoegd aan de reserve Budgetoverhevelingen. Het effect voor de begroting is neutraal. (Zie ook hoofdstuk Financiën )

N. Voorbereidingskosten Woningbouwimpuls (WBI)
De voorbereidingskosten WBI worden lager bijgesteld. Dit leidt tot lagere lasten (€ 0,20 mln.). Hiervan heeft € 0,05 mln. betrekking op Centrum en € 0,15 mln. op Noord. De lagere lasten worden voornamelijk veroorzaakt door het doorschuiven van geplande activiteiten naar 2026 als gevolg van gebrek aan capaciteit, gewijzigde marktomstandigheden en bouwkosten waardoor planrealisatie van projecten vertraagt.
Tegenover de lagere lasten staat een lagere onttrekking aan de reserve Transformatiefonds (€ 0,20 mln.).

O. Hoogspanning 2025
De lasten en baten van Hoogspanning zijn per saldo neutraal. De totale lasten (€ 0,17 mln.) zijn deels subsidiabel. Dit leidt tot hogere baten vanuit Rijksbijdragen (€ 0,10 mln.). Het niet subsidiabele deel wordt onttrokken aan de bestemmingsreserve Hoogspanning (€ 0,07 mln.).
De omvang van de niet subsidiabele lasten hangt af van de nog aan te vragen extra subsidies inzake Blauwe Arendspad 6-16 in het najaar van 2025.

P. Mobiliteit: invulling taakstelling
De taakstelling bij Mobiliteit (€ 0,20 mln.) wordt ingevuld door extra inkomsten bij nautisch beheer (€ 0,16 mln.). Daarnaast wordt de inflatiecorrectie 2024 naar Monumenten en GAF met terugwerkende kracht (€ 0,03 mln.) verwerkt per 2025. Het restant op de stelpost (-€ 0,07 mln.) wordt ingezet voor de taakstelling - bezuiniging jaarrekening onderuitputting vanaf 2025.

Q. Capaciteit Bouw/RO
Als gevolg van een stijging  van wettelijke taken op het gebied van toezicht zijn de lasten van inhuur hoger (€ 0,13 mln.). Hiertegenover staan hogere baten vanuit beschikbaar budget voor Wet Kwaliteitsborging Bouw (€ 0,13 mln.).

R. Formatie omzetten naar materieel budget GAF
Om meer transparantie te creëren in de begroting voor funderingswerkzaamheden, wordt formatiebudget omgezet naar materieel budget (€ 0,12 mln.). Voortaan wordt gewerkt met tijdschrijven, conform de werkwijze van de afdeling, zodat de inzet beter inzichtelijk wordt.

S. Woontop NPLV-gebied Zaandam Oost
De gemeente heeft vanuit de Woontop middelen toegekend gekregen voor het NPLV-gebied Zaandam Oost voor de jaren 2025-2029. Een deel van deze middelen is beschikbaar gesteld voor capaciteit. Voor 2025 verwacht de gemeente extra voorbereidingskosten te maken voor Gebiedsontwikkeling in Zaandam Oost (€ 0,12 mln.). Deze lasten worden gedekt vanuit de Woontop middelen.

T. Wonen: wet betaalbare huur
Het budget Wet Betaalbare huur en maximering huurverhoging wordt opgenomen binnen Stedelijke ontwikkeling (€ 0,10 mln.). Het budget wordt bij Daadkrachtig optreden verlaagd (€ 0,10 mln.) (Zie ook programma Veiligheid )

U. Capaciteit omgevingsplannen
Door de krappe arbeidsmarkt en toegenomen taken is het moeilijk om de formatie voor Omgevingsplannen structureel in te vullen, waardoor we moeten inhuren. Dit leidt tot hogere lasten (€ 0,10 mln.), die worden onttrokken aan de reserve Invoering Omgevingswet. Het effect op de begroting is neutraal.

V. Capaciteit gebiedsontwikkeling
Bij gebiedsontwikkeling is personeel ingehuurd om het ziekteverzuim op te vangen. Deze hogere inhuurlasten (€ 0,16 mln.) worden gedekt vanuit het budget van Maak Zaanstad.

W. Gemeentefonds meicirculaire
Via de meicirculaire is een bedrag van € 0,51 mln. ontvangen voor de in- en uitvoering van de Omgevingswet. Dit bedrag wordt toegevoegd aan de reserve Omgevingswet. (Zie ook hoofdstuk Financiën )

X. Capaciteit Omgevingsvergunningen
Op de capaciteit bij Omgevingsvergunningen ontstaan hogere lasten en deze komen tot uiting op andere programma’s. Tegenover deze hogere lasten staat een tweetal baten die bij programma 2 expliciet zichtbaar worden te weten:

• de bijdrage uit stelpost Omgevingswet (€ 0,23 mln.)
• onttrekking reserve Omgevingswet (€ 0,06 mln.)

Bovenstaand overzicht toont de mutaties op het programma Verstedelijking per begrotingswijziging. De toelichting op de begrotingswijzigingen en het effect over de programma's heen is ook te vinden in de bijlage 'Begrotingswijzigingen' van de Narap 2025 op financiën.zaanstad.nl .