Financiën

Ten opzichte van de Voorjaarsnota 2025 zijn de lasten € 12,45 mln. hoger en de baten zijn € 18,27 mln. hoger. De toevoegingen aan de reserves zijn € 3,20 mln. hoger en de onttrekkingen aan de reserves zijn € 0,55 mln. lager. De verschillen worden hieronder toegelicht. Als de mutatie een relatie heeft met een ander programma dan wordt dit aangegeven in de voorlaatste kolom. In de financiële toelichting staat vermeld om welke programma's dit gaat.         

(Bedragen x € 1.000)

Mutaties met een effect op de Begroting
1. Ontwikkelingen BUIG
In 2025 blijft het aantal huishoudens dat een Participatiewet-uitkering nodig heeft gelijk. De instroom en de uitstroom zijn ongeveer aan elkaar gelijk. De lasten zijn toch hoger door bijstelling van de lonen (€ 4,94 mln.) en omdat wij meer loonkostensubsidies betalen (€ 1,10 mln.). Daarnaast is extra geld apart gezet voor het geval inwoners de terugvordering niet betalen. Dit leidt tot hogere lasten (€ 0,37 mln.).
De baten uit de rijksbijdrage BUIG vallen hoger uit (8,98 mln.). De oorzaak is vooral de verhoging van loon- en prijsbijstelling. De baten uit de rijksbijdrage loonkostensubsidies vallen ook hoger uit (€ 1,16 mln.). Dit komt doordat wij de afgelopen jaren meer gebruik hebben gemaakt van loonkostensubsidies. Tot slot zijn de baten uit terugvordering hoger, omdat wij meer hebben teruggevorderd (€ 0,33 mln.)

2. Ontwikkelingen Participatie
Wij hebben de bijgestelde begroting 2025 van Werkom opgenomen in de gemeentebegroting (€ 0,67 mln.). Wij hebben medewerkers ingehuurd als gevolg van ziekte en vacatures (€ 0,19 mln.). Wij hebben een budget beschikbaar gesteld voor het verbeterplan Meedoen naar Vermogen (€ 0,05 mln.). Wij hebben twee ESF-subsidies doorbetaald aan scholen (€ 0,46 mln.). Wij verrekenen de kosten met ontvangen middelen van het Rijk via de meicirculaire en septembercirculaire (€ 1,63 mln. lagere lasten).
Een deel van de betaalde BTW van Werkom kan worden teruggevorderd van de Belastingdienst. Dat leidt tot hogere baten (€ 0,20 mln.). Daarnaast zijn de baten hoger door twee ontvangen ESF-subsidies (€ 0,46 mln.).

3. Ontwikkelingen Armoede
Meer mensen hebben gebruik gemaakt van de regeling voor studietoelagen. Het is positief dat inwoners het hulpaanbod benutten. Het betreft hier een open-einde regeling, waardoor exacte bestedingen lastig stuurbaar zijn. Dit leidt tot hogere lasten (€ 0,24 mln.).
Daarnaast hebben wij de verstrekkingen uit de Meedoen-regeling in eigen beheer genomen. Dat komt door het faillissement van Groupcard. Hierdoor ontstaan hogere lasten (€ 0,11 mln.).
De aanpak van armoede en schulden is uitgebreid via verbetering dienstverlening richting inwoners. De lasten zijn hierdoor hoger (€ 0,20 mln.). Daartegenover staan een hogere onttrekking aan de reserve Schulden en Armoede (€ 0,20 mln.).
Wij ontvangen lagere baten door minder aflossingen van leningen voor verhuis- en inrichtingskosten (€ 0,19 mln.). Dat komt omdat de instroom van statushouders lager is dan begroot.   

4. Onderwijsachterstandenbeleid en peuterspeelzalen
Peuterspelen :
Alle peuters in Zaanstad kunnen deelnemen aan peuterspelen, ook zonder VVE-indicatie. We subsidiëren maximaal twee dagdelen voor niet-werkende ouders. Door meer werkende ouders daalt het aantal kinderen bij peuterspelen. Peuters met VVE-indicatie krijgen voorrang. Dit leidt tot lagere lasten (€ 0,13 mln.).
Onderwijsachterstandenbeleid (Oab) :
Voor het Oab ontvangt Zaanstad de SPUK Oab. De begroting voor 2025 is geactualiseerd van € 8,80 mln. naar circa € 11,90 mln. De hogere lasten (€ 3,13 mln.) worden volledig gedekt door hogere baten van het Rijk (€ 3,13 mln.).
NPO en overig :
De specifieke uitkering Nationaal Programma Onderwijs (NPO) is per 1 juli 2025 geëindigd. Een deel van de kosten voor schoolmaatschappelijk werk, dat uit de reguliere budgetten wordt bekostigd, wordt verantwoord op de NPO middelen. Dit leidt tot lagere lasten (€ 0,09).
Daarnaast zijn er diverse budgetten die in 2025 niet volledig ingezet gaan worden, wat leidt tot lagere lasten (€ 0,05).

5. Bijstelling verzekeringslasten
Er ontstaan lagere verzekeringslasten als gevolg van een gunstige aanbesteding (€ 0,28 mln.).

6. Leerlingenvervoer
Voor de uitvoering van leerlingenvervoer is incidenteel budget gereserveerd, onder meer voor extra personeel en technische aanpassingen. Door late besluitvorming en arbeidsmarktkrapte is het budget in 2025 niet volledig benut. Hierdoor ontstaan lagere lasten (€ 0,14 mln.).

7. Onderwijshuisvesting
In 2025 hebben wij hogere baten ontvangen door het gebruik van meer tijdelijke huisvesting (de schoolbesturen betalen daarvoor gebruikersvergoeding) en verhuur van tijdelijk leegstaande gebouwen (€ 0,23 mln.). Daartegenover staan hogere lasten van tijdelijke huisvesting (€ 0,23 mln.).
Daarnaast ontstaan lagere lasten voor onderwijsgebouwen (onroerende zaakbelasting), omdat nieuwbouwprojecten later gereedkomen (€ 0,20 mln.).

8. Toerekening capaciteit
Via de kostenverdeling zijn de apparaatslasten- en baten verdeeld. Een nadere toelichting is opgenomen in de paragraaf Bedrijfsvoering.

9. Overige kleine begrotingsbijstellingen
Het restant van € 0,18 mln. wordt verklaard door diverse relatief kleine begrotingsbijstellingen.

Mutaties met saldo neutraal effect op de Begroting
A. Arbeidsmarktregio
De gemeente Zaanstad voert de administratie voor de arbeidsmarktregio. De gemeente Zaanstad heeft ook de werkgeversrol voor de arbeidsmarktregio. De arbeidsmarktregio heeft besluiten genomen over het aantrekken van personeel (€ 0,52 mln. hogere capaciteitslasten) en over inkopen (€ 1,56 hogere lasten).
De lasten worden onttrokken aan de reserve Arbeidsmarktregio (€ 2,08 mln.).

B. Bijstelling budgetten Pact Zaandam Oost
De budgetten zijn in lijn gebracht met de aangepaste begroting van het Uitvoeringsplan Pact Zaandam Oost. Dit resulteert in de volgende bijstellingen:
Onderwijs
De activiteiten Verlengde Leertijd worden dit jaar sneller opgeschaald dan verwacht. Hierdoor ontstaan hogere lasten (€ 1,10 mln.). Voor Jongerenwerk VO, Kinderwerk en Versterken Kwaliteit VVE geldt dat de opstart juist meer tijd kost en de omvang dit jaar juist minder is dan verwacht. Dit leidt tot lagere lasten (€ 0,60 mln.). Hiertegenover staan hogere baten uit de specifieke uitkering Kansrijke Wijk (0,60 mln.) en een lagere onttrekking aan de reserve Regiodeal (€ 0,10mln.).
Actief burgerschap
Het Huis van de Wijk is in het voorjaar aanbesteed en daarbij is ook de planning geactualiseerd. Dit leidt tot lagere lasten (€ 2,20 mln.). Hiertegenover staat een lagere onttrekking aan de reserve Regiodeal 1 (€ 2,20 mln.).
Daarnaast ontstaan lagere lasten voor activiteiten Fijn Wonen, omdat partners deze activiteiten toch zelf realiseren (€ 0,21 mln.). Dit leidt tegelijkertijd ook tot lagere baten van de partners (€ 0,21 mln.).
Werk, participatie en inburgering
De activiteiten Opleiding in de Wijk, Sleutelpersonen en Ervaringsdeskundigen schalen in omvang minder snel op dan verwacht. Dit leidt tot lagere lasten (€ 0,22 mln.). Hiertegenover staan ook laster baten uit de specifieke uitkering Kansrijke Wijk (€ 0,22 mln.).
Armoede en schuldenaanpak
De activiteiten voor armoede en schuldenaanpak worden begin 2026 uitgevoerd. Hierdoor zijn de lasten lager (€ 0,04 mln.). Hiertegenover staan ook lagere baten uit de specifieke uitkering Kansrijke Wijk (€ 0,04 mln.).
Stedelijke ontwikkeling
Bij de voorjaarsnota waren per abuis lasten begroot vanuit de specifieke uitkering Kansrijke Wijk (€ 0,29 mln.). Zowel de lasten als de baten worden nu teruggedraaid. (Zie ook programma Verstedelijking )

C. Doorstroompunt en Voortijdig School Verlaten
Wij zetten extra capaciteit in voor doorstroom van school naar werk, en voor het bevorderen van schoolaanwezigheid (€ 0,31 mln.). Hiertegenover staan hogere baten van het Rijk (€ 0,31 mln.).

D. Versnelling woningbouw gebiedsontwikkelingsteams
De inspanningen op het gebied van modulair wonen zijn in 2025 minder snel op gang gekomen dan verwacht. Dit leidt tot € 0,72 mln. lagere lasten en een lagere onttrekking aan de reserve Versnellen woningbouw.

De lagere lasten worden als volgt verklaard:

• Oostzijderpark (€ 0,45 mln.): het onderzoek naar bouwrijp maken van modulair wonen is opgestart maar het budget voor de onrendabele top wordt later benut;
• Sportpark Poelenburg (0,30 mln.): de werkzaamheden ten behoeve van de ontsluiting en aanleg riool zijn gestart. Het budget voor het tekort op de kosten van de werkzaamheden voor ontsluiting en aanleg riool is deels aangesproken;
• Zuiderpark (€ 0,10 mln.): het onderzoek planologie en kostendekkendheid is nog niet opgestart;
• IKEA terrein (€ 0,03 mln.): het haalbaarheidsonderzoek planologie en stroom verloopt voortvarend. Een deel van het budget van 2026 (€ 0,03 mln.) wordt in 2025 gerealiseerd.
• Zaandam Oost (€ 0,10 mln.): Een 2-tal gebiedsontwikkelingsprojecten binnen Zaandam Oost lenen zich ervoor om modulaire ontwikkeling toe te passen. De randvoorwaarden worden onderzocht op het gebied van de verkeersontsluiting en vergen een bedrag van € 0,10 mln.
  

E. Hulp aan gedupeerden kinderopvangtoeslag affaire
Het contract met de sociaal wijkteams is verlengd. Daarnaast verwachten wij meer verstrekkingen te doen aan gedupeerden. Dit leidt tot hogere lasten (€ 2,67 mln.). Daartegenover staan ook hogere baten van het Rijk (€ 2,67 mln.).

F. Impuls sociale infrastructuur
Wij hebben middelen van het Rijk ontvangen voor een toekomstbestendig sociaal ontwikkelbedrijf (Werkom). Het is bedoeld om de sociale infrastructuur te versterken, Zaanstad krijgt de middelen als centrumgemeente. Dit leidt tot hogere baten (€ 0,50 mln.). Er wordt nu aan plannen gewerkt voor de besteding daarvan. Daarom worden de middelen toegevoegd aan de nieuwe reserve Sociale infrastructuur (€ 0,50 mln.).

G. Budgetoverhevelingen onderwijshuisvesting
De budgetoverhevelingen bestaan uit drie onderdelen:

1. Haalbaarheidsonderzoeken nieuw te bouwen scholen:
   Doordat de opgave groter is geworden dan oorspronkelijk IHP PO 2020 (tussentijds zijn er projecten toegevoegd: 2x THV Elif, Olympia, Olympia Permanent, THV Kentalis THV), maar de beschikbare capaciteit niet is meegegroeid met de opgave, loopt de oorspronkelijke planning IHP PO 2020 uit (duivelsdriehoek). Dit betekent dat de HBO's voor enkele projecten (Zaanlands, Horizon, Vrije School) nog niet zijn opgestart en dat lopende HBO's vertraging oplopen (grootste afwijkingen betreffen De Hoeksteen, Kreekrijk fase 2 en Komeet/Palet). Dit leidt tot lagere lasten, waarvoor een deel van het budget wordt overgeheveld naar 2026 (€ 0,18 mln.) .
2. Tijdelijke huisvesting (THV):
   De THV van Elif bij de Jachtenlaan wordt in mei 2026 geplaatst (€ 0,10 mln.).
3. Af te boeken boekwaarden scholen in ZZO:
   Door vertraging in de nieuwbouwprojecten van ZZO (kansenprojecten) vindt ook de afboeking van de restant boekwaarden later plaatst. Daarom wordt het budget overgeheveld naar 2026 (€ 0,56 mln.).

(Zie ook hoofdstuk Financiën)

H. Ontwikkelingen inburgering
Het Rijk heeft de taakstelling voor dit jaar verlaagd. Daardoor zien wij een lagere instroom van inburgeraars. Daarnaast hebben wij achterstanden in de begeleiding van inburgeraars. Hierdoor ontstaan lagere lasten voor ingekochte trajecten (€ 1,00 mln.).
Tegenover de lagere lasten staan ook lagere baten van het Rijk (€ 1,00 mln.).

I. Opvang ontheemden Oekraïne
Wij kunnen twee opvanglocaties in 2025 openhouden. Wij ontvangen hiervoor baten van het Rijk (€ 0,85 mln.). Wij storten dit bedrag conform beleid in de reserve Opvang ontheemden Oekraïne.
Daarnaast verwachten wij meer eigen bijdrage voor leefgeld te ontvangen. Dit leidt tot hogere baten (€ 0,55 mln.). De hogere eigen bijdrage voor leefgeld dragen wij af aan het Rijk. Dit leidt tot hogere lasten (€ 0,55 mln.).

J. Problematische schulden
Wij hebben in mei van dit jaar van het Rijk middelen ontvangen voor de aanpak van problematische schulden. Dit leidt tot hogere baten (€ 0,16 mln.). Wij zijn nog bezig met het maken van een plan. De uitvoering vindt plaats in 2026. Wij voegen de middelen daarom toe aan de reserve Budgetoverhevelingen ( € 0,16 mln.). (Zie ook hoofdstuk Financiën )   

K. Regionale opvang ontheemden en vluchtelingen
De gemeente heeft de werkgeverstaak voor het personeel van het Regionaal Centrum Vluchtelingen Spreiding (RCVS) en het Regionaal Programmateam Ontheemden. Dit leidt tot hogere lasten (€ 0,33 mln.).  
Hiertegenover staan hogere baten van de provincie (€ 0,10 mln.) en het Rijk (€ 0,23 mln.). (Zie ook programma Samen werken aan Zaanstad ) .

L. Volwasseneneducatie en aanpak basisvaardigheden
De gemeente Zaanstad voert de administratie voor de budgetten voor volwasseneneducatie en aanpak basisvaardigheden. Wij verlagen de lasten voor volwasseneneducatie en laaggeletterdheid op basis van de prognose van de regio (€ 0,71 mln.). De leidt tot lagere subsidiebaten voor volwasseneneducatie (€ 0,18 mln.) en een lagere onttrekking aan de reserve laaggeletterdheid (€ 0,53 mln.).

M. Wet bijzondere maatregelen grootstedelijke problematiek (WBMGP)
De Wet Bijzondere Maatregelen Grootstedelijke Problematiek is sinds juli 2018 in Poelenburg en Peldersveld van kracht. De middelen die beschikbaar zijn voor 2025 (€ 0,15 mln.) worden overgeheld naar de opgave Veiligheid. (Zie programma Veiligheid, capaciteit)

N. Participatiewet in Balans
Het Rijk heeft voor de implementatie van de Participatiewet in Balans tijdelijke middelen beschikbaar gesteld in de septembercirculaire. Wij maken een plan voor de implementatie. Dat plan zullen wij in 2026 uitvoeren, wat leidt tot lagere lasten (€ 0,32 mln.). Daarom voegen wij de middelen toe aan de reserve Budgetoverhevelingen. (Zie ook hoofdstuk Financiën )

O. Aanpak overlast asielzoekers
Wij hebben in september van dit jaar van het Rijk middelen ontvangen voor de aanpak van overlast door asielzoekers. Wij zijn nog bezig met het maken van een plan. De uitvoering vindt plaats in 2026. Wij voegen het geld toe aan de reserve Budgetoverhevelingen (€ 0,20 mln.). (Zie ook hoofdstuk Financiën )

P. Gemeentefonds meicirculaire
Het Rijk heeft via de meicirculaire van het Gemeentefonds middelen beschikbaar gesteld voor de arbeidsmarktregio (€ 1,57 mln.), Participatie (€ 1,54 mln.), Armoede (€ 0,47 mln.) en een aantal kleinere projecten (€ 0,05 mln.) Dit leidt tot hogere lasten. Hiervan is een deel gestort in de daarvoor ingestelde reserves. (Zie ook hoofdstuk Financiën )

Q. Gemeentefonds septembercirculaire
Het Rijk heeft via de septembercirculaire van het Gemeentefonds middelen beschikbaar gesteld voor Participatie (€ 0,73 mln.) en begeleiding van asielzoekers (€ 0,29 mln.). Dit leidt tot hogere lasten. (Zie ook hoofdstuk Financiën )

Bovenstaand overzicht toont de mutaties op het programma Kansengelijkheid per begrotingswijziging. De toelichting op de begrotingswijzigingen en het effect over de programma's heen is ook te vinden in de bijlage 'Begrotingswijzigingen' van de Narap 2025 op financiën.zaanstad.nl .